Je kind leren met geld omgaan... dat is voor de één makkelijker dan voor de ander. En voor wie het makkelijk lijkt hoeft het dan ook nog niet eens makkelijk te zijn. Hoe goed je als ouder ook je best doet, ieder kind is anders.
Gratis download: Zakgeldcontract
Verstand van geldzaken
Vroeger, in een heel grijs verleden, was ik financieel adviseur. Ik durf dus best te zeggen dat ik verstand heb van geld. Later ging ik schrijven en lesgeven over geldzaken, nog weer later ging ik vooral aan het werk voor Go-Kids. Daarnaast schrijf ik nog steeds bijna dagelijks één of meer artikelen over hypotheken, sparen, verzekeren, lenen of besparen. Heel af en toe combineer ik dat met mijn liefde voor kinderen - dan gaat een artikel over de financiële opvoeding van je kind.
Mijn kinderen en omgaan met geld...
Je zou denken dat ik - met mijn financiële achtergrond - m'n kinderen heel goed kan leren met geld omgaan. Alleen lukt het met name bij mijn jongste nog niet geweldig. Sinds hij op de middelbare school zit geeft hij erg makkelijk geld uit aan 'snaai': broodjes enzo, ook al heeft hij gewoon genoeg te eten bij zich. Sparen, of zelfs maar geld reserveren voor cadeautjes voor vrienden en familie - dat gaat niet vanzelf zeg maar.
"Dan koop ik een appartement in Amsterdam"
Hij is 15 en in de veronderstelling dat hij zo snel mogelijk het huis uit gaat en dan een appartement in Amsterdam gaat kopen. Ik kan hem duizend keer vertellen over de hoge huizenprijzen - zéker in de hoofdstad, maar dat komt niet aan. Dat je voor het kopen van een huis een behoorlijke hypotheek nodig hebt... dat dit met een starterssalaris niet direct te verwachten is... ook al is de hypotheekrente op dit moment nog zo laag... het dringt niet erg door. Soms is er zo'n moment dat hij het lijkt te snappen en zich voorneemt om goed te gaan sparen in plaats van snaaien. Om geld bij elkaar te verzamelen voor als hij later een huis wil kopen.
Zakgeld: helft sparen, helft vrij uitgeven
Ik ben er groot voorstander van dat kinderen leren sparen. Heb mijn jongens al meteen toen ze zakgeld kregen (in groep 3) aangeleerd dat ze van dat geld de helft moesten sparen. Dat sparen was dan bedoeld voor een grotere uitgave, waar ze echt even op moesten wachten voordat ze het geld bij elkaar hadden. De andere helft mochten ze vrij uitgeven. Behalve aan eten en drinken dan, dat vond ik té zonde. Zou dat er de oorzaak van zijn dat hij nu allemaal snaai koopt, dat hij het als jong kind niet mocht?
Spaarrente begint weer te stijgen
Toen - we hebben het over 10 tot 12 jaar geleden - kon je als ouder ook nog uitleggen dat je rente krijgt als je spaargeld op de bank zet. Dat je dan over een jaar meer geld hebt dan je op de rekening hebt gestort. Een tijd lang was dat geen argument meer, maar inmiddels begint de spaarrente, gelukkig weer wat te stijgen.
Beloning: behalen van je spaardoel
Toch zegt rente veel kinderen niet zo ontzettend veel. Die van mij gaan in elk geval liever voor de korte termijn dan voor die paar euro spaarrente. Dan moet de beloning voor sparen zitten in het bedrag dat ontstaat om een grotere aankoop van te doen. De grote LEGO-dozen waren hier altijd een spaardoel.
Gebrek aan spaardoel en geen geduld
Inmiddels gaat het bij de oudste altijd om dingen voor de computer. Maar de jongste? Die heeft geen spaardoelen. Als hij er al wel één heeft, dan heeft hij niet genoeg geduld om dat ook te halen. Hij heeft een leuk baantje, dus heeft regelmatig wat geld... en dat gaat ook net zo snel weer op. Met van die ongemerkte kleine uitgaven in de supermarkt, bij de bakker of waar dan ook. Als ik eerlijk ben irriteert me dat enorm. Het is gedrag dat ik niet ken, dat ik zelf als puber ook niet had. Ik was als kind juist enorm zuinig, misschien wel té zuinig.
Gefaald als moeder?
Op dat soort momenten vind ik oprecht dat ik heb gefaald als moeder rondom de financiële opvoeding. Waarom kan ik, die er alles van weet, mijn kind niet goed aan zijn verstand brengen dat hij anders met geld moet omgaan? Aan de andere kant: hij is puber en eigenwijs... ik kan alleen maar mijn best doen om er ook nu aandacht aan te blijven besteden, zodat hij hopelijk wijzer is tegen de tijd dat hij op zichzelf gaat wonen.
Boeken over kinderen en geld
Soms denk ik wel eens: ik kan er ook een boek over gaan schrijven. Iets over kinderen en geld. Een boek voor ouders om hen te helpen hun kinderen goed om te leren gaan met geld, of een boek voor kinderen over geld. Maar dan zie ik weer hoeveel boeken er al zijn over deze onderwerpen en denk ik: laat maar!
Geld komt uit de muur
Gelukkig zijn er mensen die wél aan de slag gaan met zo'n boek, daar kijk ik dan ook altijd weer met belangstelling naar. Zo publiceerde George Kanis eind 2022 het boek 'Geld komt uit de muur'. Een heerlijk toegankelijk boek voor kinderen van 8 tot 14 jaar, waarin zo ongeveer alles over geld lekker vlot is opgeschreven.
\Het te gekke Geldboek
Deze ziet er ook leuk uit: Het te gekke Geldboek van Arwen Kleyngeld (hoe toepasselijk, die naam!). Ik heb dit boek niet persoonlijk in doorgelezen, aan de inhoudsopgave te zien gaat het over wat ingewikkelder geldzaken. Misschien meer voor iets oudere kinderen.
Ik stuur je een Tikkie
Als je er dan op gaat letten zijn er wel heel veel boeken over geld voor kinderen. Deze is ook vrij nieuw: Ik stuur je een Tikkie van Johanneke Mijnhardt. Hoe meer van die boeken ik tegenkom, hoe blijer ik ben dat ik de moeite nog niet heb genomen om een boek te schrijven over kinderen leren omgaan met geld. Er zijn er al zoveel!
Weet je - eigenlijk denk ik dat je zoveel boeken aan je kind kunt geven als je wilt... uiteindelijk is het omgaan met geld voor een heel groot deel 'monkey see, monkey do'. En er doorlopend aandacht aan besteden, niet eenmalig met een boek - hoe leuk en interessant dat boek ook is.
Wekelijks GeldMoment
Ik geloof dat ik ouders het liefst zou adviseren om een wekelijks 'GeldMoment' in te stellen met hun kinderen. Een momentje per week, niet te lang want dan krijg je weerstand, waarin je het samen over geld hebt. Een mooi moment om zakgeld aan je kind te geven, zolang je dat nog cash doet. Om het er even over te hebben waar ze geld aan uitgeven en waar ze voor willen sparen. En zodra ze digitaal hun zakgeld krijgen, om even samen in de app te kijken wat er op de rekening gebeurt.
Het Go-Kids Zakgeldcontract is hierbij een superfijn hulpmiddel. Dat kun je helemaal gratis downloaden!
Gratis download: Zakgeldcontract
Gewoonte om samen over geld te praten
Zelf heb ik het niet zo gedaan en achteraf denk ik dat het slim was geweest om dit al vanaf de eerste zakgeldbetaling zo in te laten slijten. Dan is het voor jezelf en voor je kind een gewoonte om samen over geld te praten - elke week weer. Anders wordt het snel een onderwerp dat éven aandacht krijgt en vervolgens weer heel lang blijft liggen.
Geld mag ook leuk zijn!
Belangrijk is denk ik om het praten over geld niet te zwaar te maken. Dan is het al heel snel niet leuk, terwijl geld eigenlijk hartstikke leuk is. Je kunt er tenslotte héle leuke dingen mee doen... Het helpt ook om spellen te spelen waarin geld een rol speelt, en wat dacht je van een leuke spaarpot?
Je hebt natuurlijk heel veel soorten spaarpotten, en in de meeste verdwijnt het geld gewoon in een gleuf. Moet je 'm openmaken en je geld tellen om te weten hoeveel je hebt. Deze Spaarbuddy werkt anders, ziet er wel heeeeel leuk uit vind je niet? Het geld dat je er in stopt wordt geteld, het saldo wordt bijgehouden en met een pinpas met eigen code kan jouw kind weer geld opnemen. Eigenlijk hebben ze zo hun eigen geldautomaat, hoe leuk is dat?
Wat zeggen Wijzer in Geldzaken en Nibud?
Verschillende instanties besteden aandacht aan hoe je kinderen het beste kunt leren omgaan met geld - het Nibud bijvoorbeeld. Daar doen ze ook regelmatig onderzoek. Zo kwamen ze tot een duidelijk onderscheid tussen kinderen die wel en niet van hun ouders hebben leren omgaan met geld.
Het is duidelijk: de kans dat jouw kind later moeite heeft met rondkomen, betalingsachterstanden of zelfs betalingsproblemen - die kans is aanzienlijk kleiner als jij de moeite hebt genomen om de kids te leren omgaan met geld: 41% tegenover 64%. Dat is 23% verschil!
Kinderen moeten leren fouten maken
In de publicaties staat ook overal dat je kinderen wel fouten moet laten maken. Verkeerde uitgaven als kind en daarvan leren behoedt ze juist voor onverstandig geldgedrag als ze ouder zijn (en de bedragen groter). Daar houd ik me dan maar aan vast. Dat meneertje elke keer als hij tegen een probleem aanloopt omdat er geen geld op zijn rekening staat als hij dat wel nodig heeft... door al die snaai-aankopen... dat het een leermoment is.
Belangrijk bij financiële opvoeding
Terug naar de jongere kinderen: hoe begin je als je jouw kind wilt leren omgaan met geld? De volgende onderwerpen verdienen dan aandacht:
- 1. Zakgeld en kleedgeld
- 2. Sparen
- 3. Lenen
- 4. Omgaan met reclame en verleidingen
- 5. Geldzaken organiseren
Zakgeld, sparen - maar ook reclame en verleidingen!
Bij basisschoolkinderen gaat het vooral om zakgeld en sparen. Maar vlak nummer 4 niet uit: het omgaan met reclame en verleidingen. Ook daar kun je het al best vroeg over hebben met ze. Dat de wensen die ze hebben beïnvloed worden door reclames. Die zijn overal: op TV, maar ook op straat, in tijdschriften, op YouTube, op Netflix, in games en op social media. Niet altijd is heel duidelijk dat iets een reclame is... als hun favo YouTuber iets cools heeft bijvoorbeeld. Het is goed om kinderen er bewust van te maken dat ze beïnvloed worden, dat ze hun éigen keuzes moeten maken en natuurlijk binnen hun eigen budget.
Werk aan de winkel - de moeite waard
Kortom: er is best wat werk aan de winkel als je jouw kind(eren) goed met geld wilt leren omgaan. Tegelijk is het ook zéker de moeite waard als je naar die Nibud cijfers kijkt. Jouw bewuste financiële opvoeding is geen garantie dat ze later niet in de geldproblemen komen, maar maakt de kans daarop wel veel kleiner!
Anneke Ranzato
Go-Kids