Over motivatie als de smeerolie voor leren.

In gesprek met ouders van kinderen op het voortgezet onderwijs, hoor ik vaak verzuchtingen als ‘hij doet niets aan zijn school’, ‘wij hebben altijd strijd over het huiswerk’ en ‘het lijkt hem niet te boeien dat hij niet overgaat’. Ouders ervaren het getrek aan hun kind en de eeuwige strijd over huiswerk als frustrerend en dat geeft een gevoel van machteloosheid.  Je merkt dat al dat bidden en smeken alleen maar averechts dreigt te werken. En dat, terwijl jij het beste voor je kind wilt, namelijk dat hij of zij succesvol is op school en later succesvol in het leven kan staan. Dan kan een hangende puber, die op ‘uit’ staat, je echt tot wanhoop drijven. In gesprek met die puber, blijkt echter vaak dat hij of zij zelf ook baalt van het gebrek aan motivatie en de gevolgen die dit voor hem of haar heeft.

Motivatie is cruciaal

Motivatie speelt een cruciale rol bij leren. Het is als het ware de smeerolie. Wanneer iemand niet gemotiveerd is om te leren bijvoorbeeld om piano te leren spelen, zal hij weinig oefenen en dus weinig leren. Motivatie betekent ‘alles wat ons drijft’; je hebt het nodig om een doel te bereiken. Wanneer je gedreven bent om piano te leren spelen, zal je dagelijks uit jezelf gaan oefenen ook als het saai of moeilijk is. Je bent intrinsiek gemotiveerd. Je voert de taak uit, omdat je deze boeiend vindt en je het tot een goed einde wilt brengen. Hier tegenover staat extrinsieke motivatie. Hierbij voer je een taak alleen uit, omdat je beloond wordt of een negatieve consequentie wilt vermijden. Je leert Franse woordjes, omdat je geen slecht cijfer wilt halen of je een boze moeder wilt vermijden. Meestal is er sprake van een mix aan intrinsieke en extrinsieke motivatie. Motivatie ontstaat als je tegemoet komt aan drie psychologische basisbehoeften namelijk een gevoel van

  • Competentie: Ik kan het!
  • Autonomie: Ik kan het zelf!
  • Relatie: ik hoor erbij!

Deze thema’s spelen een grote rol in het leven van een jongere. Zij zijn immers volop bezig met hun identiteitsontwikkeling en vragen zich af wie ze zijn, wat ze willen en wat ze kunnen.

Schooltaken zoals huiswerk, worden door veel jongeren gezien als verplichting. Je moet immers naar school en krijgt daar taken opgelegd, die niet interessant zijn, waar je het nut niet van inziet en die soms te moeilijk of te makkelijk zijn. Je moet daarbij ook nog aan de verwachting van anderen voldoen. Dat kan behoorlijk botsen met die drie basisbehoeften en vaak ligt hier een oorzaak van motivatieproblemen.

Wat zit er achter het gebrek aan motivatie?

Daarom onderzoek ik in mijn praktijk samen met de jongere wat er achter het gebrek aan motivatie zit. Zo zei Max uit 3 Havo: ‘Ik vind geschiedenis nutteloos. Waarom zou ik dat moeten leren?’ Door eigen doelen te stellen, kwam hij er achter dat hij die voldoende voor geschiedenis nodig had om later ‘iets met reizen’ te gaan doen en dus over te gaan naar de 4e klas. Wat bleek; zijn doel kwam aardig overeen met dat van zijn ouders. Zo ontstond er een gezamenlijk doel en kreeg Max de regie. Hij had immers zelf besloten dat hij ‘aan de bak moest’. Elias, een brugklasleerling, lukte het maar niet om in de les aan de slag te gaan met een opdracht. Hij zocht dan andere dingen om te doen, zoals kletsen. Elias kwam er achter dat opdrachten voor hem soms niet duidelijk genoeg waren en dat hij het moeilijk vond om vragen te stellen. Door met hem vragen op te stellen om de taak duidelijk te krijgen en daarmee te oefenen, lukte het hem steeds beter om direct aan het werk te gaan en te blijven. Zo deed hij succeservaringen op.

Heb vertrouwen in je kind

Kun je als ouder je puberzoon of -dochter ondersteunen bij school en leren, en hoe doe je dat dan? Ondanks de soms dwarse en afwijzende houding willen kinderen het graag goed doen in de ogen van hun ouders. Vertrouwen hebben in je kind is daarom cruciaal, juist wanneer het moeilijk gaat. Je kunt je kind de regie en verantwoordelijkheid geven, die past bij zijn leeftijd. Dus ga op je handen zitten en slik je wijze adviezen eens in. Realiseer je dat je motivatie niet kunt afdwingen. Controleren van je kind of straf in het vooruitzicht stellen, heeft dus weinig zin. Wat wel helpt is het belonen op inzet in plaats van op resultaat en het geven van waardevolle complimenten*. Door in gesprek te gaan over wat je zoon of dochter leuk vindt om te doen, welke talenten hij/zij heeft, wat de verwachtingen zijn of het toekomstbeeld is, kun je samen op zoek naar wat je kind drijft. En ja… leren hoeft niet altijd leuk te zijn. Sommige dingen moeten nu eenmaal. Stimuleer je kind dan om door te zetten en zijn doel voor ogen te houden. Ik wens je vertrouwen, geduld, wijsheid en ook veel plezier in deze bijzondere fase van je kind.

Deze blog is geschreven door Adelien Bergman van Praktijk voor beter leren.

*Hierover schreef Adelien Bergman al eens het blog ‘Waarom een goed compliment niet uit de applausmachine komt’: https://bit.ly/2kF16pp