Dood... euthanasie... eerst even een waarschuwing: dit is geen leuk en gezellig verhaal. Over een oma die dood gaat, wat je van te voren weet omdat ze euthanasie laat plegen. En hoe je dat nou doet met de kinderen. Toch schrijf ik het op, omdat ik denk dat je er iets aan kunt hebben. Op het moment dat je als ouder ooit in de situatie komt waarin ik twee weken geleden zat...

Zieke oma

Zo'n twee maanden geleden werd duidelijk dat mijn schoonmoeder ziek was. Dat bleek ernstig, heel ernstig. Niet te genezen. 'Dus oma gaat dood?', was de reactie van mijn kinderen. We konden niet anders dan zeggen: 'Ja, inderdaad, ze wordt niet meer beter. Oma zal aan deze ziekte overlijden. Het zal alleen nog wel een tijdje duren.'

Is ze er nog als ik jarig ben?

Oma ging heel hard achteruit. Drie weken geleden was ik bij haar en ik schrok flink van het tempo waarin ze achteruit ging. Ik was behoorlijk van slag. Toen ik mijn jongste daarna bij Scouting ophaalde en hem daarover vertelde was hij verdrietig. Hij wilde weten of ze er nog zou zijn als hij in augustus jarig is. Omdat zij op dat moment nog sprak over drie maanden gaf ik aan dat we mochten hopen van wel.

Euthanasie voor oma

Die drie maanden, dat was haar inschatting op dat moment. Dat ze tegen die tijd niet meer haar bed uit zou kunnen, en dan was het voor haar klaar. Dan vond ze het echt tijd voor euthanasie - en dat begreep ik ook wel. Eigenlijk wilde ze die euthanasie al veel eerder, dat had ze ons allang duidelijk gemaakt. Haar leven was te snel, te veel achteruit gegaan voor de actieve vrouw die ze was. Ze kon nu alleen nog in huis dingen doen, meer ging al niet meer. Daar leek ze zich toch bij neer te leggen, zolang ze nog maar haar bed uit kon.

Over vier dagen...

Dat leek zo. Tot ik thuiskwam op maandagavond, iets meer dan twee weken geleden. Oma had besloten en geregeld dat ze op vrijdag euthanasie zou krijgen. Wát? Zó snel? Je kunt je voorstellen dat het een schok was voor iedereen die haar liefhad. We snapten het wel, het paste bij haar, maar toch. Vier dagen.

Hoe vertellen we het de kinderen?

Na de eerste schok volgt direct de zorg: hoe vertellen we dit aan de kinderen? Wanneer en wat? Kunnen ze daarbij zijn... nee toch zeker? Maar wat dan? Vertellen we ze vrijdag als ze uit school komen dat oma overleden is? Ook niet echt een fijn plan.

Ik had geen idee... daar lag ik absoluut wakker van. Midden in de nacht m'n bed uit om op Google te zoeken naar info en ervaringsverhalen. Ik vond niet veel. Vooral mensen die ervoor gekozen hadden het niet aan de kids te vertellen. We besloten om het aan de arts te vragen die ons op woensdagochtend kwam uitleggen hoe alles in z'n werk zou gaan.

Bied de kinderen de keuze

De arts stond er heel anders in. Die raadde ons aan om onze kereltjes - 9 en 11 jaar oud - de keuze te bieden om erbij te zijn. Omdat het bij hen boosheid zou kunnen opleveren als ze het pas achteraf te horen zouden krijgen. Terwijl wij wisten wat er ging gebeuren en erbij waren. Ze verzekerde ons dat het niet eng zou zijn, dat oma heel rustig in slaap zou vallen. Dat het de kinderen in hun verwerking kon helpen om dat zelf te zien.

Gewoon op ziekenbezoek

We besloten nog niet meteen. Die woensdagmiddag zijn we met de kinderen bij oma op bezoek gegaan. 'Gewoon ziekenbezoek', maar wel met de mededeling dat oma écht heel snel zieker werd. Dat het zomaar de laatste keer zou kunnen zijn dat ze haar zouden zien. Die boodschap kwam wel aan. Ze maakten allebei een mooie tekening voor oma - de oudste tekende een engel en schreef er 'oma' bij.

We hadden tot de mannen op donderdag uit school kwamen nog steeds de keuze: gaan we het vertellen, of doen we dat niet? Maar eigenlijk hadden we op woensdagavond al samen besloten: we doen het zoals de dokter adviseerde. We bieden ze de keuze. En dat doen we donderdagmiddag. Dus heb ik op donderdagochtend alvast de docenten van de jongens ingelicht, zodat ze zouden weten waarom ze er niet waren vrijdag. Of - als ze er wel waren - dat ze waarschijnlijk niet zichzelf zouden zijn.

Het hoge woord

Voor de donderdagavond hadden we een afscheidsavond gepland. Gewoon weer op visite bij oma en daar met z'n allen eten. Dit zou wel anders zijn: op donderdagochtend was er een bed bezorgd dat midden in de kamer stond. Het bed waarop oma de volgende morgen haar spuiten zou krijgen.

Donderdagmiddag kwamen onze jongens uit school. We lieten ze hun normale ritme aanhouden, even gamen, even spelen en boekjes lezen. Om vier uur zijn we met ze gaan zitten. Toen moest het hoge woord eruit. Wat was dát moeilijk. We vertelden dat oma ervoor heeft gekozen om niet nog zieker te worden. Dat ze de dokter gevraagd heeft haar een spuit te geven waardoor ze gaat slapen en niet meer wakker wordt. Waardoor ze dus dood gaat. Dat ze die spuit de volgende ochtend zou krijgen. Dat we die avond bij oma gingen eten als afscheid. En dat ze zelf mochten kiezen of ze vrijdagochtend met ons mee wilden. Dat het wel mocht, maar niet moest. Ze wisten het nog niet. Natuurlijk hoefden ze niet meteen antwoord te geven.

Afscheidsavond

Vrij kort daarop stapten we in de auto om naar oma te gaan. Ze waren voorbereid op het bed in de kamer en gaven oma een hele dikke knuffel. Daarna gingen ze gewoon tekenen en spelen, zoals altijd bij oma. We lieten eten bezorgen en het was eigenlijk gewoon gezellig. Oma kon nog in een stoel zitten, zag eruit zoals altijd en kwebbelde zoals altijd. Precies zoals zij dat wilde. Ze knabbelde een spare-ribje mee van de jongens. Maar werd er duidelijk wel heel moe van. Dus om een uurtje of acht maakten we ons klaar om naar huis te gaan. Dat was het moment waarop ik aan de jongens moest vragen wat ze wilden. Want als ze morgen niet meekwamen was dit het laatste moment dat ze oma zouden zien. Ze besloten dat ze erbij wilden zijn. Pfff... heftig hoor.

Geen slapeloze nacht

Je weet natuurlijk niet wat er in die koppies omgaat. Houdt rekening met een onrustige nacht. Dat werd het niet, tenminste niet voor hen. Wel voor mij, zoals meerdere nachten die week was ik wel een paar uur wakker. We stonden op de normale tijd op, alleen mochten ze vandaag wél TV kijken in de ochtend, ook al was het een schooldag. Ze gingen immers niet naar school. Ze maakten nog een prachtige tekening voor oma, die ze vredig op haar buik legde toen we daar aankwamen. Die zijn daar tot aan de crematie blijven liggen.

Oma ging rustig slapen

De arts had geen woord gelogen. Oma ging heel rustig slapen. M'n oudste was op het laatste moment toch naar boven gegaan en dat was natuurlijk prima. M'n jongste zat de hele tijd bij me op schoot. De euthanasie was niet eng, het was eigenlijk heel mooi. Natuurlijk verdrietig, maar de wetenschap dat dit precies was wat zij wilde hielp enorm. Ook bij de kinderen. Ze waren, bleven en zijn er nog steeds heel rustig onder. Blij dat ze deze ene dag onbeperkt op beeldschermen mochten. Tja, dat zijn kinderen.

Druk gemaakt om niets?

Heb ik me dan druk gemaakt om niets? Zijn kinderen gewoon zo flexibel dat het niet had uitgemaakt hoe we het hadden aangepakt? Of was hun reactie heel anders geweest als we het stil hadden gehouden en ze op vrijdagmiddag hadden geconfronteerd met de mededeling dat oma die dag overleden was? We zullen het niet weten. Wel kan ik zeggen dat ik een heel goed gevoel heb over hoe het is gegaan. Voor oma, voor de kinderen en voor onszelf.

Dus mocht jij ooit in de situatie komen waarin euthanasie van een naaste aan de orde is... weet dan dat het echt niet eng is voor de kinderen. Dat het echt een goed idee is – vanaf een bepaalde leeftijd natuurlijk – om ze de keuze te bieden of ze erbij willen zijn.

Anneke Ranzato
Go-Kids Zaanland
15 juni 2016